De eerste stap op weg naar iets nieuws

(26-02-2013)

Italië en Europa dreunen nog na van de verkiezingsuitslag van gisteravond. De stemmen van de Italianen uit het buitenland moeten nog worden geteld, maar het beeld is helder. De onbestuurbaarheid die velen vreesden maar weinigen echt verwachtten is werkelijkheid geworden.

En toch... Als je er goed over nadenkt is de uitslag van gisteren helemaal niet zo vreemd. Italië maakt al jaren een diepe politieke, economische en morele crisis door. De corruptieschandalen stapelen zich op. De kloof tussen rijk en arm groeit. De jongere generaties hebben nauwelijks vooruitzichten. Al heel wat jaren beseffen Italiaanse ouders dat hun kinderen het veel slechter zullen krijgen dan zijzelf.

Dit is een land met een falende staat en een groot gebrek aan rechtvaardigheid. Waar burgers onderdanen zijn. Ze kunnen hun rechten niet laten gelden en zijn afhankelijk van gunsten. Dit is een land van cliëntelisme, sociale netwerken en familieclans. Waar politieke partijen en media alleen met zichzelf en hun eigen machtposities bezig zijn. Waar het vertrouwen in de staat en de politiek tot een nulpunt is gedaald. Waar alleen Berlusconi en Grillo daadwerkelijk voeling hebben met de kiezers. En daarom zijn zij de grote winnaars.

Berlusconi, omdat hij wederom haarfijn aanvoelt dat de Italianen zich afgeknepen weten door Monti. Omdat de mensen die op hem stemmen geen kranten lezen, hun informatie via de TV inwinnen en denken met hun portemonnee. Die al maar leger en leger wordt.

Grillo, omdat hij de woede en frustratie van miljoenen jonge (maar ook minder jonge) Italianen begrijpt en er een nieuw model tegenover zet: transparantie, eerlijkheid, solidariteit, meritocratie. Het gaat er niet om of het allemaal waar is. Het gaat erom dat Grillo de honger naar verandering ziet en een oplossing aanbiedt. 1 op de 4 kiezers heeft op zijn beweging gestemd. In het noorden, midden en zuiden van het land. Grillo is de eerste politieke leider die in het hele land mensen achter zich krijgt.

Italië heeft gisteren geen stem tegen Europa uitgebracht. Het is helemaal niet bezig met Europa. De Italianen hebben tegen een beleid van onrechtvaardige en te strenge bezuinigingen van Monti gestemd. Niemand denkt erover om uit Europa of uit de euro te stappen. Zelfs Grillo heeft zijn radicale opvattingen over het opgeven van de euro afgezwakt.

Italië is bezig om in de laatste fase van het Berlusconi-tijdperk een nieuw politiek landschap te creëren. Het land is, geheel in zichzelf gekeerd, bezig met wat misschien wel op termijn een heuse Italiaanse Revolutie wordt. Het is volstrekt niet te voorspellen wat het effect van 162 Grillo-aanhangers in het parlement zal worden. Maar dat alles anders wordt dan vroeger is duidelijk.

Het probleem voor Europa is dat deze omwenteling nu gebeurt. Middenin een schuldencrisis die voorlopig nog niet voorbij is. Maar zonder die crisis was deze golf van verandering er nooit gekomen. Revoluties gedijen niet in tijden van vrede en welvaart.